Co robić, gdy ugryzie cię nieszczepiony pies lub dzikie zwierzę? Ta choroba zabija, ratuj swoje życie! Takie są objawy wścieklizny u ludzi

Wścieklizna u człowieka nie jest uleczalna i praktycznie 100 proc. zakażeń kończy się śmiercią. Chociaż istnieją metody zapobiegania skutkom infekcji, okazały się skuteczne w niewielu przypadkach na świecie. Za to szczepienie poekspozycyjne ma pełne sto procent skuteczności.

Wścieklizną można zarazić się od zwierzęcia zainfekowanego wirusem tej choroby (RABV). Najczęściej są to lisy, jenoty, kuny, nietoperze itp. pospolite gatunki, ale także zwierzęta domowe i gospodarskie, które mogą zarazić się od tych dzikich. Ponieważ człowiek ma najczęściej styczność z psami, ich szczepienie jest w Polsce obowiązkowe. Wirusem mogą też jednak zarazić się koty, dlatego szczepienie tych wychodzących z domu jest zalecane przed weterynarzy, a okresowo może być nawet na określonych obszarach obowiązkowe. Nakaz ten na terenie części woj. mazowieckiego zniesiono po dwóch latach we wrześniu 2023 r., jednak zagrożenie jest wciąż realne.

Zobacz: Za brak szczepienia psa przeciw wściekliźnie grozi mandat

Zachorowanie na wściekliznę nie następuje od razu po przedostaniu się wirusa do organizmu. Po ekspozycji następuje okres inkubacji – najczęściej 20-90 dni. Najkrótszy odnotowany czas wylęgania wynosił kilka dni, a najdłuższy – aż 19 lat.

Pierwsza faza wścieklizny (tzw. zwiastunów), która wywołuje objawy grypopodobne, trwa ok. 5 dni. Później następuje faza neurologiczna z zapaleniem mózgu. Gdy rozwiną się objawy, śmierć następuje zwykle w ciągu 14 dni, a przeżyć udało się mniej niż dziesięciu osobom.

Objawy wścieklizny początkowo są mało charakterystyczne, jednak w późniejszej fazie występuje typowy dla choroby wodowstręt prowadzący do niemożliwości ugaszenia pragnienia, i szybko się rozwijają się zaburzenia prowadzące do śmierci.

Wirus wścieklizny atakuje układ nerwowy, powodując zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, co wpływa na rodzaj występujących symptomów.

Do objawów wścieklizny u ludzi według czasu pojawiania się należą:
dolegliwości w miejscu ugryzienia – mrowienie, kłucie, pieczenie, palenie, drżenie i mrowienie kończyny,

• złe samopoczucie,
• gorączka,
• ból głowy i szyi,
• nudności,
• uporczywy kaszel,
• niepokój ruchowy,
• mimowolne skurcze mięśni (konwulsje),
• wodowstręt,
• światłowstręt,
• bolesne skurcze w obrębie mięśni jamy ustnej, gardła i krtani,
• nadwrażliwość na dźwięki,
• ślinotok,
• zwiększona potliwość,
• rozszerzenie źrenic,
• silne podniecenie,
• trudności w mówieniu,
• halucynacje wzrokowe i słuchowe,
• drgawki pod wpływem różnych bodźców, również słabych,
• gorączka,
• niedowład i porażenia mięśni,
• arytmia serca,
• skurcze mięśni oddechowych,
• niedotlenienie i sinica twarzy,
• zgon.

Człowiek umiera na wściekliznę średnio w ciągu kilku do 10 dni od rozwinięcia, choć znane są przypadki, gdy trwała ponad miesiąc. W większości przypadków zgon następuje podczas napadu drgawek w okresie nadmiernego pobudzenia, w późniejszych stadiach przyczyną zgonu są porażenia wiotkie i śpiączka.

Według WHO wściekliznę przyczynia się co roku do śmierci co najmniej 61 tys. ludzi na świecie, przy czym 95 proc. przypadków dotyczy Afryki i Azji. W Polsce z powodu wścieklizny nie umarł nikt od ponad 20 lat – ostatni odnotowany przypadek miał miejsce w 2002 r. i była to kobieta pokąsana przez swojego kota. Wcześniejsze miały miejsce w 1985 oraz 2021 r.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Zdrowia codziennie. Obserwuj StronaZdrowia.pl!

Jak jednak informuje NIZP-PZH w swoim raporcie zachorowań na wybrane choroby zakaźne od 1 stycznia do 15 marca 2023 r. podaje, że w okresie tym było aż 1449 przypadków kontaktu z narażeniem na wściekliznę, które wymagały wykonania szczepień poekspozycyjnych. To niestety o połowę więcej niż w analogicznym okresie rok wcześniej.

Chociaż nie da się przeżyć rozwiniętej infekcji wirusem wścieklizny, można przeżyć po ugryzieniu przez chore zwierzę – pod warunkiem, że odpowiednio szybko zostanie podana szczepionka.

Do tej pory nie znaleziono jednak skutecznego sposobu leczenia wścieklizny, choć powstały eksperymentalne terapie. Jedną z nich opracował dr. Willoughby. Kontrowersyjna metoda polega na wprowadzeniu pacjenta w stan farmakologicznej śpiączki, co zwiększa szanse na wytworzenie przeciwciał anty-RABV w organizmie.

Choć tzw. protokół Milwaukee nie był nigdy wcześniej stosowany, uratował życie pewnej amerykańskiej nastolatce. Joanna Giese, zachorowanie na wściekliznę 37 dni po ugryzieniu przez nietoperza w kościele. To jednak nie jedyna osoba na świecie, która przeżyła wściekliznę bez szczepionki. Było ich około czterdziestu, a wcześniejszy przypadek odnotowano w 2017 r.

Jeżeli zwierzę, które ugryzło, jest podejrzane o wściekliznę (wykazujące objawy choroby, dzikie czy też pies o nieznanym statusie szczepień przeciw chorobie), konieczne jest nie tylko oczyszczenie i zdezynfekowanie uszkodzeń skóry lub ran (należy umyć je i przemywać intensywnie wodą z mydłem, detergentem lub jodopowidonem przez 15 minut), ale także profilaktyka poekspozycyjna – podanie szczepionki w pełnym cyklu szczepień oraz immunoglobuliny przeciwko wściekliźnie (RIG).

Terapię dopasowuje się do konkretnego przypadku, np. wcześniejszego szczepienia. Istnieją przy tym różne schematy podawania preparatu (dostępny aktualnie produkt to Verorab). Konieczne może być podanie także innych leków. Obowiązuje w tym czasie 10-dniowy okres obserwacji pacjenta, jednak jeśli zwierzę okaże się zdrowe, cykl szczepień można przerwać.

Szczepionkę na wściekliznę należy podać jak najszybciej jeszcze tego samego dnia, w którym doszło do narażenia na infekcję. W takich sytuacjach jest ona refundowana, a więc osoba ubezpieczona w ZUS otrzymuje ją bezpłatnie.

W ramach profilaktyki przedekspozycyjnej za szczepionkę na wściekliznę trzeba zapłacić 150-300 zł za dawkę, a do tego doliczyć koszty konsultacji lekarskiej. Szczepienie wykonuje się w dniu 0, a także po 7, 21 lub 28 dniach, a następnie po 10 latach, jeśli jest się stale narażonym na wirus lub w przypadku niskiego poziomu przeciwciał w badaniach serologicznych krwi. Jest też skrócony cykl szczepień, gdzie podaje się dwie dawki szczepionki (drugą 7. dnia).